Waar woont u?

Lopende procedure inzake de vraag waar iemand woont (Rechtbank Zeeland-West Brabant)

Bepaling van de woonplaats naar Nederlands recht

Voor de vraag of Nederland belasting kan heffen is het van belang of men in Nederland woont. Nationaliteit is voor de belastingheffing vrijwel nooit van belang (met uitzondering van de VS). Als men niet in Nederland woont kan er geen belasting worden geheven over het wereldinkomen. Uiteraard kan Nederland wel belasting heffen over Nederlands broninkomen. Het belastingverdrag bepaalt dan of dit terecht is of niet.

Hoe wordt bepaald of men in Nederland woont? In onze fiscale wet is een open norm opgenomen: “waar iemand woont is afhankelijk van feiten en omstandigheden”. De Hoge Raad kijkt of iemand een duurzame band van persoonlijke aard heeft met Nederland. Zo ja dan woont men in Nederland.

Bepaling van de woonplaats volgens het belastingverdrag

Echter als iemand ook in het buitenland woont (op basis van het buitenlandse fiscale recht) dan is er sprake van een dubbele woonplaats. Op welke wijze wordt dan voor de belastingheffing bepaald waar men woont? Het belastingverdrag geeft dan uitsluitsel. Hierbij is wel van belang dat men in het andere land onderworpen is aan belastingheffing over het wereldinkomen (pas dan heeft men toegang tot het verdrag).

Welke criteria volgen dan uit het verdrag om te bepalen welke Staat belasting mag heffen? De eerste vraag is in welk land heeft belastingplichtige een duurzaam tehuis? Als dat in beide landen is dan is de volgende vraag in welk land bevindt zich het middel van de levensbelangen. Hiermee wordt bedoeld met welk land zijn de sociale-en economische bindingen het sterkst. Als het middelpunt van de levensbelangen niet bepaald kan worden dan volgt de vraag in welke land verblijft men gewoonlijk. Als ook hier geen antwoord op is dan wordt er gekeken naar de nationaliteit. 

De concrete situatie: woonplaats Turkije versus Nederland

In onze casus draaide het om de vraag, onder het belastingverdrag met Turkije, of onze cliënt zijn middelpunt van levensbelangen in Nederland had of in Turkije. Kortom er was sprake van een dubbele woonplaats waarbij hij zowel in Nederland als in Turkije een duurzaam tehuis ter beschikking had.

De belastingdienst was van mening dat het middelpunt van zijn levensbelangen in Nederland lag aangezien zijn echtgenote en minderjarig kind in Nederland waren achtergebleven. Gemiddeld een keer per maand kwam onze cliënt naar Nederland en af toe kwamen vrouw en kind naar Turkije. De belastingdienst stelde dat er geen sprake was van emigratie maar van een werkkring in Turkije waar belastingplichtige naar toe ging en na het werk (weliswaar naar gemiddeld 3 weken) weer naar huis in Nederland ging.

Belastingplichtige gaf aan dat zijn werk en de daarmee samenhangende sociale contacten onderdeel zijn van zijn leven. Hij heeft in Turkije een rijk sociaal leven dat voortkomt uit de aard van de werkzaamheden. In Nederland heeft hij naast zijn directe familie geen sociale contacten aangezien dit niet bij hem past. Ook in het verleden hingen de sociale contacten vast aan het werk. Zijn echtgenote heeft een geheel eigen leven en is bijzonder zelfstandig. Deze huwelijksvorm past hen het beste.

De economische banden zijn wellicht het sterkst met Turkije wegens het inkomen uit arbeid. Echter in Nederland heeft belastingplichtige twee onroerende zaken. Tevens ontvangt hij een pensioen van een Nederlands pensioenfonds. De belastingdienst was derhalve niet overtuigd van de sterke economische banden met Turkije. Wij hebben aangegeven dat het pensioen is ingegaan en dat je dit overal ter wereld kunt genieten. Overdracht naar een buitenlands pensioenfonds is niet mogelijk op basis van de Nederlandse wet.

Mondelinge behandeling bij de rechtbank

Tijdens de mondelinge behandeling half september 2020 bij de rechtbank gaf de rechter aan dat het dus ging om de weging tot het sociale leven in Turkije versus Nederland. Veel vragen werden rechtstreeks gesteld aan belastingplichtige over de wijze waarop hij zijn sociale leven in Turkije en Nederland had georganiseerd. Over de economische banden werden behoudens de vraag naar de twee onroerende zaken (waarvan een verhuurd was) geen nadere opmerkingen gemaakt door zowel de rechter als de belastingdienst.

Voor de rechter was bijzonder van belang dat in deze zaak de feiten vaststonden. Wij hadden in het beroepsschrift ieder feit afzonderlijk benoemd en gestaafd met bewijsstukken (direct of indirect). De belastingdienst had deze feiten niet bestreden, hoogstens anders ingekleurd. Dit alles is van belang voor de vraag naar welke kant de weegschaal zal doorslaan. Een vraag die wij ook aan de orde hebben gesteld dat er sprake kan zijn van twee middelpunten, sociaal versus economisch. De Hoge Raad heeft eerder aangegeven dat er geen rangorde is welke element het belangrijkste is.

Verder kan nog aan de orde komen, als er in beide landen een middelpunt is, de vraag naar het gewoonlijk verblijf. Op welke wijze wordt dit bepaald. Is dit gewoon dagen tellen? Als de werkdagen, vanuit het werkland gezien, ook gedeeltelijk in een ander land (aard van de werkzaamheden bracht dit mee) worden doorgebracht, aan welk land dienen die te worden toegerekend. Zou hierbij ook nog een rol kunnen spelen in welk land (verhoudingsgewijs) het inkomen wordt uitgegeven aan eten, drinken, kleding, vervoer, uiteten en sociale activiteiten?

De rechtbank zal eind oktober 2020 uitspraak doen.

Belang voor de praktijk

Uit de praktijk blijkt dat de belastingdienst bij uitschrijving uit de basisregistratie personen niet zondermeer uitgaat van het feit dat men niet meer in Nederland woont. De persoonlijke band van duurzame aard wordt naar al snel aangenomen gelet op de vaak vele aanknopingspunten die er kunnen zijn (Nederlandse bankrekeningen, Nederlandse schadeverzekeringen, Nederlands dokter bezoek, Nederlands kapper bezoek, familie enzovoorts). Tevens is belang om zich in het andere land te melden bij de belastingdienst en aldaar aangifte te doen van wereldinkomen. Anders is er geen toegang tot het verdrag.