Aanvaarden of verwerpen van een erfenis?

In de Tweede Kamer is op onlangs een wetsvoorstel ingediend, dat voorziet in een betere bescherming van erfgenamen tegen onverwachte nalatenschapsschulden. Het al dan niet aanvaarden van een nalatenschap kan erfgenamen voor een lastig dilemma plaatsen.

Een verkeerde keuze kan nadelige financiële consequenties hebben. Belangrijk is om de consequenties van aanvaarden zorgvuldig te onderzoeken en hierbij de drie maandenperiode in acht te nemen waarbinnen geen schulden op de nalatenschap kunnen worden verhaald.

Een erfgenaam kan een nalatenschap aanvaarden of verwerpen. Aanvaarden kan op twee manieren: zuiver of beneficiair.

• Zuivere aanvaarding houdt in dat een erfgenaam de nalatenschap zonder voorbehoud accepteert. Dit kan door een verklaring bij de Rechtbank af te leggen, maar ook door een gedraging of door het laten verlopen van een door de rechter gestelde termijn. Na zuivere aanvaarding kan de erfgenaam vrij beschikken over alle nalatenschapsgoederen, maar staat hij met zijn privévermogen ook in voor schulden van de nalatenschap.
• Bij beneficiaire aanvaarding is een erfgenaam alleen met zijn erfdeel aansprakelijk voor schulden van de nalatenschap. De erfgenaam moet de nalatenschap dan afwikkelen onder toezicht van de kantonrechter en kan pas beschikken over de nalatenschap als alle schulden zijn voldaan.

Bij schulden
Als blijkt dat een nalatenschap veel schulden bevat of een erfgenaam vermoedt dat de nalatenschap een negatief vermogen heeft, dan kan het verstandig zijn de nalatenschap beneficiair te aanvaarden of te verwerpen, om te voorkomen dat hij aansprakelijk wordt voor de schulden van de erflater.

Termijn van drie maanden
De vraag of het verstandig is een nalatenschap al dan niet beneficiair te aanvaarden, kan een erfgenaam voor een lastig dilemma plaatsen. De verhouding tussen schulden en baten van de nalatenschap is immers niet altijd direct duidelijk. Van de keuze hangt intussen wel veel af: bij zuivere aanvaarding is de erfgenaam namelijk ook met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor schulden van de erflater.
Gedurende drie maanden na overlijden kunnen schuldeisers geen schulden verhalen op de nalatenschap. Dit geeft de erfgenamen de tijd om onderzoek te doen naar de omvang van de nalatenschap, voordat een keuze wordt gemaakt. Zodra de nalatenschap echter zuiver aanvaard is, kunnen de schuldeisers van de nalatenschap zich daarop verhalen. Een erfgenaam doet er goed aan om zijn keuze binnen deze drie maandenperiode te maken, zodat hij weet hoe hij eventuele schuldeisers tegemoet kan treden.

Zuivere aanvaarding
Wat het moeilijk maakt is, dat een erfgenaam door bepaalde handelingen geacht wordt zuiver te hebben aanvaard, ook als zuivere aanvaarding helemaal niet zijn bedoeling was. De erfgenaam gedraagt zich in dat geval alsof hij de nalatenschap zonder voorbehoud aanvaardt.Erfgenamen blijven namelijk wel bevoegd om daden van beheer te verrichten. Dat zijn alle handelingen, die passen bij de normale exploitatie van een goed, zoals het voorkomen van verdere schulden van de nalatenschap. Verder dan dat mag een erfgenaam echter niet gaan. Als hij dat toch doet, wordt hij geacht zuiver te hebben aanvaard. Maar, wat is dat precies: ‘beheer’ en ‘normale exploitatie’? Te denken valt bijvoorbeeld aan:

• regelen van de begrafenis en het voldoen van de uitvaartkosten
• opmaken van een boedelbeschrijving
• nemen van bewarende maatregelen
• wegnemen van enige waardeloze kledingstukken van de erflater
• beleggen van contanten op een rekening-courant
• huren van een safeloket
• ontruimen van een huurwoning om de nieuwe bewoner toegang te kunnen verschaffen;
• opzeggen van huur, lidmaatschappen en abonnementen.

Voorbeelden van gedragingen die tot zuivere aanvaarding leiden zijn:

• verkoop van de woning of inboedel van de erflater;
• erkennen van een schuld van de nalatenschap;
• zonder voorbehoud innen van schulden van de nalatenschap
• overeenkomen van betalingsregelingen met schuldeisers;
• afgeven van een volmacht om de nalatenschap af te wikkelen;
• als erfgenaam deelnemen aan de verdeling van de nalatenschap (= het meenemen van spullen);
• ondertekenen van een bankverklaring, waarbij het rekeningtegoed van de erflater wordt vrijgegeven;
• instellen van rechtsvorderingen die een erfgenaam toekomen.

Hoge Raad
In de praktijk kan het onderscheid nauw luisteren. Dat blijkt uit een recente uitspraak van de Hoge Raad. De erfgenamen hadden in dat geval op de dag van het overlijden gezamenlijk een maaltijd in een restaurant genuttigd en deze betaald uit de nalatenschap. De erfgenamen voerden onder meer aan, dat zij en hun partners op die dag in het sterfhuis de begrafenis en uitvaart hadden geregeld, dat er geen eten of drinken in het sterfhuis was en dat zij vanwege het regelen van de begrafenis te ver van huis waren om thuis te kunnen eten.
Het Hof had geoordeeld, dat sprake was van een daad van zuivere aanvaarding. De Hoge Raad was het daarmee echter niet eens en oordeelde, dat het op de sterfdag gehouden overleg past in de handelingen die erop zijn gericht de erflater een passende uitvaart te bezorgen. Het maken van redelijke kosten daarvoor ten laste van de nalatenschap is dan geen daad van aanvaarding. De kosten van de maaltijd kunnen onder de omstandigheden van dit geval tot die kosten worden gerekend. In dit specifieke geval liep het dus goed af voor de erfgenamen. Het blijft echter opletten.

Financiële gevolgen
Omdat een eenmaal gemaakte keuze voor zuivere aanvaarding onherroepelijk is, kan een erfgenaam hierdoor in de financiële problemen komen. Een goed voorbeeld in deze tijd is de problematiek van een onder water staande woning, of die van een zorgappartement met hoge service kosten, dat na drie jaar nog niet verkocht is, terwijl wel de service kosten betaald moeten worden. Erfgenamen, die hiermee blijven zitten, kunnen voor hoge kosten komen te staan.

Tweede Kamer
Bij de Tweede Kamer ligt op dit moment een voorstel om erfgenamen beter te beschermen tegen de hiervoor genoemde gevaren. Het voorstel bevat, naast een verduidelijking van de gevallen waarin wel of geen sprake is van zuivere aanvaarding, een regeling voor uitzondering van gevallen waarin een erfgenaam na zuivere aanvaarding wordt geconfronteerd met een onverwachte schuld. De erfgenaam kan de kantonrechter in dat geval alsnog verzoeken om maatregelen, die zijn privévermogen beschermen.

Vragen over nalatenschap? Neem contact op met Frank Drost of Marijke Vervoort van Team Vervoort.