Het alternatief voor de huidige box 3-belasting is definitief met een jaar uitgesteld, meldt staatssecretaris Tjebbe van Oostenbrugge (Fiscaliteit). Het streven was om met ingang van 1 januari 2027 een (hybride) stelsel van belastingheffing op basis van werkelijk rendement in te voeren. Hierbij zouden ook de vermogensresultaten worden belast.
Het uitstel kost 2,5 miljard euro, schrijft de staatssecretaris. De dekking daarvoor wordt ook in box 3 gevonden: in het huidige stelsel wordt per 2026 het forfait voor de overige bezittingen verhoogd met 1,78 procent en het heffingvrije vermogen verlaagd naar € 52.048 (was € 57.000).
Doordat de mogelijkheid van tegenbewijs blijft bestaan, kunnen belastingplichtigen waarvan het werkelijk rendement lager is dan het forfaitaire rendement ook in 2027 gebruik blijven maken van het formulier opgaaf werkelijk rendement, aldus de staatssecretaris in zijn brief.
Doordat nationale belastingstelsels niet goed op elkaar zijn afgestemd zijn zeer vermogende personen in staat hun belastingdruk wereldwijd te minimaliseren. Het invoeren van een effectieve trailing tax is volgens Staatssecretaris Van Oostenbruggen van Financiën echter lastig. Hij pleit voor een aanpak op internationaal niveau.
Nederland kent meerdere heffingen bij of na emigratie. Zo heeft Nederland een exitheffing in box 1, box 2 en bij pensioenen en lijfrenten. In het wetsvoorstel werkelijk rendement box 3 is ook een exitheffing opgenomen in de vorm van een conserverende aanslag op vermogensbestanddelen die via de vermogenswinstbelasting in de heffing worden betrokken, zoals onroerende zaken en aandelen in innovatieve start-ups. Daarnaast bestaat er een trailing tax in de schenk- en erfbelasting.
Een trailing tax is een verlengde belastingplicht die een emigrant nog enkele jaren na vertrek als binnenlands belastingplichtige wordt beschouwd. Duitsland, Finland, Spanje, Portugal en Frankrijk kennen een trailing tax. Het effectief kunnen toepassen van een trailing tax leidt tot een aanpassing van het inwonersbegrip als ook aanpassingen in belastingverdragen. Finland heeft dit in een tiental belastingverdragen opgenomen, maar heeft een dergelijke bepaling in recente verdragen niet kunnen afdwingen.
Vanwege de noodzakelijke aanpassingen die de invoering van een trailing tax vereist in belastingverdragen, is het effect ervan in de komende jaren relatief beperkt in Nederland vanwege het uitgebreide verdragennetwerk. Nederland is daarom een voorstander van het in OESO-verband afschaffen van fiscaal voordelige regimes, of om in dergelijke gevallen trailing taxes – ook onder belastingverdragen – toe te staan. Om de keuze te maken of het introduceren van een trailing tax wenselijk is, is het van belang om te bepalen of het doel in verhouding staat tot de lasten voor de Belastingdienst en belastingplichtigen. De volgende stap, aldus de staatssecretaris, is het onderzoeken hoeveel personen en met welk fiscaal belang emigreren naar een land met geen of lage belastingheffing waarmee Nederland geen belastingverdrag heeft gesloten.
Op dit moment vindt de evaluatie van de doelstellingen, huidige regelgeving en de handhavings- en uitvoeringspraktijk woonplaatsonderzoeken plaats. Indien mogelijk wordt in deze evaluatie ook onderzocht wat de omvang van de potentiële doelgroep is en het fiscaal belang wat hiermee samenhangt. De bewindsman hecht aan het maken van afspraken over een effectieve belasting van zeer vermogende personen in internationaal verband en wil daaraan een actieve bijdrage leveren en waar mogelijk optrekken met gelijkgestemde landen.
De Raad van State meent dat er “zwaarwegende bezwaren” kleven aan het nieuwe stelsel dat het kabinet voorstelt voor de belastingheffing op het rendement op vermogen (box 3). Dat staat in een gepubliceerd advies (van 2 december 2024) van de belangrijkste raadgever van het kabinet en de Tweede Kamer. Doe het niet zo, luidt de conclusie.
Het voorstel heeft “ingrijpende gevolgen” voor burgers en de Belastingdienst, waarschuwt de Raad van State. Het stelsel wordt “veel complexer” dan het huidige en doet een groot beroep op het “doenvermogen” van belastingplichtigen. Zij moeten zelf bijhouden uit welke categorieën (bijvoorbeeld spaargeld, aandelen en vastgoed) hun vermogen bestaat.
De Raad van State plaatst ook vraagtekens bij de wens van het kabinet om de nieuwe box 3-heffing zo in te richten dat die evenveel opbrengt voor de staatskas als de oude. “Het strikt vasthouden aan dit uitgangspunt belemmert het maken van een zorgvuldige en integrale afweging tussen de verschillende belangen die aan de orde zijn bij de vormgeving van een nieuw box 3-stelsel.”
Vermogende Nederlanders betaalden jarenlang belasting over een verondersteld rendement op hun spaargeld of beleggingen. Na een aantal jaren met een extreem lage rente stapten spaarders naar de rechter om dat aan te vechten, en zij kregen tot aan de hoogste rechter gelijk. Inmiddels heeft een nieuwe rechtsgang duidelijk gemaakt dat de belasting op basis van een zogeheten forfaitair rendement ook voor beleggingen niet mocht.
“Een stelsel op basis van werkelijk rendement is rechtvaardiger, maar vraagt ook meer van belastingplichtigen”, erkent verantwoordelijk staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen. Hij gaat het kritische advies van de Raad van State bestuderen en komt later met een uitgebreide reactie. Hij geeft wel alvast een winstwaarschuwing. “Zoals ook door mijn voorgangers aangegeven: het ideale stelsel bestaat niet.”
Er is het kabinet veel aan gelegen snel belasting te kunnen heffen op daadwerkelijk behaald rendement. Ieder jaar dat dit niet lukt, kost dat de staatskas honderden miljoenen euro’s. Het advies van de Raad van State is daarbij de zoveelste tegenvaller. Eerder liet de Belastingdienst al weten dat het uitvoeringstechnisch niet mogelijk is het nieuwe stelsel in 2027 te laten ingaan.
Het volledige advies staat op de website van de Raad van State.